Het geknakte riet

De Belgische revolutie surfte op een bevrijdingsgolf die in 1830 grote delen van West-Europa overspoelde. Haar motto was de realisatie van ‘vrijheid in alles en voor iedereen’. De revolutie leidde tot de oprichting van een liberale, parlementaire staat.

De kiemen voor deze ontwikkeling waren al gelegd tijdens het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden (1815-1830). Na de revolutie werd het vrijheidselan echter afgeremd door conservatieve krachten, mee onder druk van de Europese grootmachten. Republikeinen, radicalen en zelfs gematigde liberalen werden ingetoomd.

Dat lot overkwam ook de katholieke democraten, die vooral aanwezig waren op het platteland en in de kleine steden. Zij werden krachtdadig bestreden door de monarchie, de adel, de conservatieve clerus en het Vaticaan. Dat ging gepaard met veel machtsvertoon en dramatiek. Deze episode krijgt een speciale plaats in dit boek, omdat zij een grote invloed uitoefende op de verdere geschiedenis van het land. Een meer democratische, volkse kerk maakte plaats voor een machtsinstituut. Dat geraakte verweven met het staatsbestel, bracht de levensbeschouwelijke partijstrijd op het voorplan en werkte de verzuiling van de samenleving in de hand.

Emiel Lamberts (1941) doceerde Europese geschiedenis aan de KU Leuven. Hij publiceerde vooral over de relatie tussen religie en samenleving in de 19de en 20ste eeuw, waaronder De kruistocht tegen het liberalisme (1984), Christian Democracy in the European Union (1945-1995) (1997), The Black International: The Holy See and Militant Catholicism in Europe (1870-1878) (2002). Zijn studie Het gevecht met Leviathan: Een verhaal over de politieke ordening in Europa (1815-1965) kende veel vertalingen en werd in 2012 bekroond met de prestigieuze Arenbergprijs voor Europese geschiedenis. Samen met J.C.H. Blom was hij co-editor van het standaardwerk Geschiedenis van de Nederlanden (1994-2020).